Phốt pho là khoáng chất thiết yếu được bổ sung cho vật nuôi thủy sản chú yếu thông qua thức ăn và đóng vai trò quan trọng trong sinh trưởng và phát triển của vật nuôi. Tuy nhiên, lượng phốt pho dư thừa trong hệ thống nuôi trồng thủy sản có thể gây ra nhiều tác động bất lợi đến môi trường, bao gồm ô nhiễm nguồn nước, tảo độc nở hoa, phú dưỡng...

Vai trò, thách thức

Là một khoáng chất chính, phốt pho góp phần hình thành xương và vảy cá. Chế độ ăn của vật nuôi thủy sản cần đủ lượng phốt pho và cân bằng khoáng chất khác như canxi để ngăn ngừa dị tật xương và thúc đẩy tăng trưởng phù hợp. Phốt pho cũng là thành phần quan trọng của axit deoxyribonucleic (DNA), axit ribonucleic (RNA) và adenosine triphosphate (ATP), những phân tử thiết yếu của sinh vật sống.

Phốt pho là thành phần chính của phospholipid, yếu tố không thể thiếu trong màng tế bào và là tiền chất quan trọng của một loại chất trung gian có hoạt tính sinh học mạnh mẽ trong quá trình trao đổi chất và sinh lý các loài thủy sản (ví dụ: eicosanoids, inositol phosphate).

Phốt pho cũng tham gia nhiều quá trình trao đổi chất và sinh lý cần thiết để đảm bảo tăng trưởng tối ưu, sinh sản và phát triển tổng thể ở các loài cá.

Dù phốt pho là chất dinh dưỡng quan trọng, nhưng bổ sung quá mức sẽ gây dư thừa trong nước kéo theo hiện tượng phù dưỡng, tảo độc nở hoa, suy giảm oxy và suy thoái môi trường sống, từ đó tác động tiêu cực đến chất lượng nước nói chung. Hiện tượng phù dưỡng có thể phá vỡ cân bằng hệ sinh thái dưới nước, làm thay đổi thành phần loài và làm mất đa dạng sinh học. Sử dụng phốt pho quá mức trong thức ăn làm gia tăng lượng phốt pho bài tiết ra môi trường nếu thức ăn đó tiêu hóa kém hoặc chưa cân bằng khoáng chất.

Nguồn phốt pho dùng trong thức ăn cho cá thường là phosphate khai thác từ các mỏ lộ thiên. Đây là nguồn tài nguyên hạn chế. Do đó, ngành dinh dưỡng chăn nuôi vẫn luôn tìm cách loại bỏ phosphate vô cơ trong thức ăn bằng cách sử dụng phốt pho từ nhiều nguồn khác để giảm chi phí thức ăn và bảo tồn nguồn phosphate hạn chế.

Chiến lược quản lý

- Sử dụng các loại thức ăn có chất xúc tác tiêu hóa: Các loại thức ăn có chất xúc tác tiêu hóa giúp cải thiện quá trình tiêu hóa của tôm, cá, giảm thời gian lưu trữ thức ăn trong ruột và giảm lượng phốt pho được sinh ra.

- Sử dụng các loại vi sinh vật có lợi: Các loại vi sinh vật có lợi như vi khuẩn Bacillus, vi khuẩn lactic… giúp tăng cường hệ miễn dịch của tôm, cá, giảm tỷ lệ tử vong và giảm lượng phốt pho được sinh ra.

- Thay đổi thời gian cho ăn: Thay đổi thời gian cho ăn giúp tôm, cá tiêu hóa thức ăn tốt hơn, giảm lượng thức ăn không tiêu hóa và giảm lượng phốt pho được sinh ra.

- Sử dụng các hệ thống xử lý nước: Sử dụng các hệ thống xử lý nước như bể lọc, bể xử lý nước thải, bể sinh vật có lợi… giúp loại bỏ phốt pho và các chất độc hại khác trong nước nuôi.

- Giảm số lượng tôm, cá trong ao: Giảm số lượng tôm, cá trong ao giúp giảm lượng thức ăn và phốt pho được sinh ra, giảm áp lực cho môi trường nước.

- Điều chỉnh pH của nước nuôi: Điều chỉnh pH của nước nuôi giúp tôm, cá tiêu hóa thức ăn tốt hơn, giảm lượng phốt pho được sinh ra và giảm rủi ro cho sức khỏe của tôm, cá.

- Thực hiện quản lý chất thải: Thực hiện quản lý chất thải như thu gom và xử lý phân tôm, cá, chất thải thực phẩm… giúp giảm lượng phốt pho và các chất độc hại khác được sinh ra trong môi trường nuôi.